Tsjak Tsjak

Tsjak tsjak..

op het ritme van de Boliviaanse sporen denderen we naar Uyuni, een toeristische halte op de terugtocht van ons avontuur. Een rit van zeven uur, maar dat heeft meer met de snelheid dan met de afstand te maken.
We zitten met z’n allen met tegen de rijrichting in van het uitzicht te genieten.
Om terug te blikken hoef ik me dus niet eens om te draaien.

En zo’n blik achterom dringt zich wel op: de voorbije twee weken waren ongelofelijk intens. Het boek dat op m’n nachtkastje lag heb ik vanmorgen terug opgeborgen in m’n rugzak, de bladwijzer steekt nog steeds tussen de inhoudstafel. “Fluent Python” zal nog een beetje geduld moeten hebben voor ik z’n letters het licht laat zien.

Iemand moet trouwens dringend eens een doctoraat wijden aan de vraag waarom vuile kledij meer plaats inneemt dan propere kleren.
Ik hoop dat ze in Bolivië iets kunnen doen met m’n oude sportschoenen.

Bolivië is een prachtig land, met zo mogelijk nog mooiere mensen. Op een enkele ‘Gringo!’-roep na heeft niemand zich oncomfortabel gevoeld.
Hoewel Bolivië behoorlijk wat toerisme kent, vinden slechts enkelingen de weg naar Oruro, en dat heeft z’n voordelen. Nergens word je aangeklampt of voel je je een dier in de zoo. In zo’n sfeer was het prettig werken.

Veiligheidshalve had ik voor vertrek een rem gezet op m’n verwachtingen. “Hoge verwachtingen zijn de moeder van de ontgoocheling” las ik eens, en de zeldzame keer dat ik een wijsheid onthou kan ik hem maar beter toepassen. Aan de Boliviaanse kant was de honger groter: niks minder dan de oplossing van het milieuvraagstuk lag voor hen in de weegschaal.
De wereld redden op twee weken is niet gelukt, maar ik durf wel te stellen dat we een steen verlegd hebben, en dat met een fantastische groep. Het applaus na de slotpresentaties gisteren was gemeend, de innige omhelzingen bij het afscheid ook. Voor dat laatste hadden sommige studenten zelfs niet gewacht tot de laatste dag, maar dat laat ik hen vooral zelf uitleggen.

In de komende dagen blikken de verschillende groepen op deze blog terug op hun projecten. Ik laat de details aan hen, maar nog meer dan onze expertise was onze onbevangen blik op de problematiek waardevol.
Door interne tegenstellingen, jaloezie en koppigheid bleven sommige problemen jarenlang geblokkeerd of onbesproken, en samenwerking lijkt hier soms een scheldwoord. Als je alle betrokkenen voor het eerst aan een tafel krijgt en een student de kritische vragen laat stellen waar al veel te lang rond gedanst wordt, dan beginnen plots dingen te bewegen.
Problemen kregen ook een naam. In een maatschappij waarbij alle belangen met elkaar verweven zijn, is dat een succes.

Frustratie was er nochtans ook. Bolivianen lijken soms experts in het maken van haltes tussen woord en daad. Meer dan eens hoorde ik een gedempte studentenvloek omdat een antwoord op een vraag naast de kwestie was, omdat gegevens niet doorgestuurd werden of omdat het licht ontkend werd. Maar vastbesloten beten studenten als hongerige honden dan nog wat harder door tot het juiste antwoord kwam, niet gehinderd door de titel of positie van de persoon aan de andere kant van de tafel. Initieel keken de Boliviaanse studenten daarbij de andere kant op, maar naarmate het vertrouwen groeide, werden ook zij kritischer en mondiger.
Dat is ongezien in Bolivië. Horen, zien en zwijgen is hier duidelijk de levensfilosofie die er al van jongsafaan ingeprent wordt. Overheid en industrie maken daarbij dankbaar gebruik van de ontwetendheid van de bevolking.

De rol van NGO’s als Catapa, CEPA en Broederlijk Delen moet daarbij onderstreept worden. Wat wij op korte tijd deden, houden zij jarenlang vol. Als een luis in de pels van de overheid en het establishment doen zij waar de overheid vaak bewust of onbewust in tekort schiet: informeren, educeren en benoemen wat onbenoemd blijft.

Op lange termijn lijkt dat trouwens de enige hoop: een mondige en kritische bevolking, met een hoge scholingsgraad.

Of om het te zeggen met de slotwoorden van de speech van Anthony: “Educación est la solución”